برنج:
برنج مهمترین منبع غذایی برای تمامی جمعیت جهان به شمار می‌آید. برنج با سطح زیر کشت حدود 150 میلیون هکتار و میانگین تولید 5/3 تن در هکتار، از مهمترین غله مناطق گرمسیری است .
با تولید و مصرف 90 درصد برنج جهان در آسیا و میانگین مصرف سرانه بیش از 80 کیلوگرم در سال، انتظار می‌رود تقاضا برای تولید برنج تا سال 2015 به بیش از 38 میلیون تن برسد.
تأمین کمبود برنج از طریق کاشت و برداشت ارقام بومی دست‌یافتنی نمی‌باشد، زیرا ارقام بومی عمدتاً پابلند، با خاصیت کودپذیری کم و حساس به بیماری‌ها و خوابیدگی بوته بوده و عموماً عملکرد پائینی دارند.
افزایش تقاضا به علت افزایش جمعیت از یک‌سو و کاهش منابع آب و زمین موجود در زراعت برنج از سوی دیگر، اهمیت گسترش و استفاده از شیوه‌های نوین در دستیابی به عملکرد بیشتر در واحد سطح را افزایش داده است.
کود نیتروژن پس از هزینه نیروی کارگر، دومین و مهمترین نهاده پرهزینه در تولید برنج است. پتاسیم نیز، به عنوان یکی از کاتیون‌های مهم در فیزیولوژی و متابولیسم گیاهان، نقش تعیین‌کننده‌ای در رشد و افزایش عملکرد برنج دارد.
نیتروژن غذای اصلی برای گیاهان است. یکی از اجزای اساسی پروتئین می‌باشد (برای ساخت اسیدهای آمینه، در کاتالیز واکنش‌های شیمیایی و حمل و نقل الکترون‌ها) و کلروفیل (قادر ساختن فتوسنتز) و در بسیاری از بخش‌های گیاهان شرکت دارد. نیتروژن نقش مهمی در فرایندهای فیزیولوژیکی مختلف دارد. رنگ سبز تیره را القاء می‌کند و باعث افزایش رشد برگ، ساقه و سایر بخش‌های گیاه و نمو آن میشود. به علاوه باعث تحریک رشد ریشه، بهبود کیفیت میوه، افزایش محتوای پروتئین و همچنین باعث جذب و استفاده مواد مغذی دیگر نظیر پتاسیم و فسفر میشود (۱). کمبود نیتروژن باعث کاهش رشد، کلروز (تغییر رنگ سبز به زرد) ایجاد نقطه‌های قرمز و صورتی بر روی برگ‌ها میشود (۳). کاربرد زیاد آن باعث ایجاد رنگ سبز تیره، اثر منفی روی رشد گیاه و تولید میوه با کمترین کیفیت و کمیت میشود.
فاکتورهای متعددی مانند سن گیاه، ویژگی‌های گیاه و وضعیت خاک و فاکتورهای اقلیمی میزان بهره‌وری نیتروژن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. گیاه در مراحل اولیه رشد (جوانه زنی و رشد گیاهچه) که سیستم ریشه ای کامل و تعداد برگ‌های کمی دارد چگونه می‌تواند بیشترین نیتروژن مورد نیاز خود را با کاربرد برگی یا خاکی جذب نماید؟ کاربرد بالای نیتروژن در این مواقع فقط هدر دادن سرمایه می‌باشد زیرا پاسخ دلخواه را به دنبال نخواهد داشت. زمانی که سیستم ریشه ای گیاه کامل و سایز و تعداد برگ‌ها زیاد میشود استفاده نیتروژن افزایش پیدا می‌کند. ریشه‌های عمیق و برگ‌های بزرگ کارایی استفاده از نیتروژن را بالا می‌برد. استفاده برگی نیتروژن در این مرحله که برگ گیاه بزرگ‌تر است مفیدتر از مرحله ای است که برگ‌های کوچکتری دارد. بیشترین بازده استفاده از نیتروژن در مرحله بلوغ گیاه می‌باشد بعد از که گیاه به سمت پیری می‌رود بهتر است که مصرف آن را کاهش دهیم. کارایی مصرف به شدت وابسته به شرایط خاکی و اقلیمی است. شرایطی مانند pH خاک، بافت خاک، ساختار، آبشویی، مواد آلی، رطوبت، حضور دیگر مواد مغذی، اکسیداسیون و احیا، روش مصرف نیتروژن، تراکم خاک و غیره کارایی آن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. pH مورد نیاز برای جذب بهتر آن حدود ۶٫۵–۷ می‌باشد. به علاوه بافت خاک (درصد شن، سیلت و رس) از لحاظ سیستمی در مدیریت نیتروژن در نظر گرفته میشود به گونه ای که در خاک‌هایی با بافت شنی و بافت درشت توانایی نگهداری نیتروژن پایین می‌باشد. از میان عوامل محدودکننده کارایی نیتروژن آبشویی یکی از مشکلات عمده می‌باشد. با کاربرد نیتروژن در اّب آبیاری، در آن حل میشود و از سطح رویی خاک به قسمت‌های پایین برده میشود؛ که این فراید باعث کاهش قابلیت دسترسی نیتروژن میشود. تراکم خاک باعث کاهش اکسیژن و بروز مشکل هوادهی میشود و هوا برای فرایند شکستن نیتروژن و انتشار آن در ناحیه ریشه ضروری می‌باشد.
نیتروژن از منابع مختلفی مانند تثبیت صنعتی، تثبیت اتمسفری آن، تثبیت بیولوژیکی و منابع آلی قابل دسترس است؛ که نیتروژن قابل دسترس صنعتی مهمترین منبع نیتروژن در جهان است.
نواع کود ازته
کود اوره: پرمصرف‌ترین و مهمترین کود ازته مصرفی در ایران، کود اوره است که به نام کود شکری یا کود سفید نیز معروف می‌باشد. کود اوره به شکل بلور سفید است و ازت زیادی دارد و از ارزان‌ترین انواع کود محسوب میشود. این ترکیب جزو ترکیبات آلی طبقه بندی میشود. به همین دلیل قابلیت جذب آن توسط گیاه بیشتر است. شکل قابل استفاده اوره در ایران بیشتر به صورت محلول‌پاشی بر روی برگ گیاهان است، همچنین می‌توان آن را قبل از کاشت محصول و یا به صورت سرک و بعد از آن که گیاه مقداری رشد کرد، به خاک اضافه نمود. این کود برای انواع گیاهان زینتی، گل‌های آپارتمانی، باغچه، باغات، صیفی‌جات، مزارع، زمین‌های چمن و … قابل استفاده است.
کود سولفات آمونیم: این کود به شکل بلور سفید و شبیه به نمک است و قیمت نسبتا گرانی دارد. این کود شامل ۲۰ درصد ازت بوده و علاوه‌‌بر دارا بودن عنصر نیتروژن، دارای ۲۴ درصد گوگرد است و مصرف آن دو عنصر ضروری مورد نیاز گیاه را تامین خواهد کرد. مقاوم به شستشو است و برای خاک‌های مناطق مرکزی ایران که غالبا آهکی هستند بسیار مناسب است.
کود فسفات آمونیوم: این کود ازته نیز، دو منظوره بوده یعنی دو عنصر نیتروژن و فسفر را برای گیاه تامین خواهد کرد. قیمت مناسب دارد و کمی مقاوم به شستشو است بنابراین هدر رفت کمتری خواهد داشت.
کود نیترات آمونیم: این کود حاوی ۳۳ درصد ازت است و هر دو فرم ازت آن قابل جذب گیاه می باشد. نکته مهم در مورد کود ازته نیترات آمونیوم، هدر رفت زیاد آن است که به راحتی توسط آبیاری گیاهان از خاک شسته شده و از دسترس گیاه خارج میشود و علاوه بر اینکه عناصر مورد نیاز گیاه را به مقدار کافی تامین نکرده است با شسته شدن و ورود به آب‌های زیرزمینی باعث آلودگی آب مصرفی و مرگ آبزیان میشود و به اکوسیستم آسیب جدی وارد خواهد کرد. به طور کلی کود نیترات آمونیوم در خاک سریع عمل می‌کند اما به مدت طولانی درخاک دوام ندارد. قیمت نسبتا گرانی دارد و بهترین مصرف آن برای تولید چغندر قند است. یکی دیگر از معایب مصرف این کود، ترکیب سریع آن با رطوبت هوا است که باعث چسبیده شدن دانه‌های کود شده و منجر به تشکیل کلوخه‌های سفت میشود و دیگر آنکه بسیار اشتعال زا است. یعنی اگر ضربه یا فشاری به کود وارد شود آتش می‌گیرد و مشکل آتش سوزی به وجود می‌آید.
علائم کمبود ازت:
در صورتی که علائم کمبود ازت در گیاهی مشاهده شود نیاز است که کمبود گیاه در سریعترین زمان برطرف شود. مهمترین علائم کمبود ازت در گیاهان به شرح زیر است:
- کاهش رشد و عملکرد محصول: اولین علامتی که از کمبود نیتروژن در گیاه مشاهده میشود، کاهش رشد رویشی است. نیتروژن مهمترین عنصر برای رشد گیاه است و کمبود آن منجر به کاهش رشد رویشی و به تبع کاهش عملکرد محصول می‌گردد.
- زرد شدن برگ‌ها: در اثر کمبود ازت معمولاً برگ‌های پیر زرد می‌شوند در حالی که برگ‌های جوان گیاه سبز باقی می‌مانند. بنابراین منظره عمومی باغ یا مزرعه به زردی می‌گراید. تغییر رنگ برگ، رگبرگ و دمبرگ به سبز کم رنگ یا زرد نیز در ادامه کمبود ایجاد میشود.
- کوچک بودن میوه‌ها و ریزش گل و میوه: ریز و کوچک بودن میوه‌ها و ریزش بیش از حد گل‌ها و میوه از دیگر نشانه‌های کمبود ازت می‌باشد.
شرکت کشت و صنعت افق نصر شیراز
تولید کننده انواع کودهای کشاورزی